Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên tiền thân là Trường Đại học Sư phạm Việt Bắc. Trường được thành lập ngày 18 tháng 07 năm 1966 theo Quyết định số 127/CP của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Nhà trường ra đời giữa thời kì cao điểm của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, khi mà đế quốc Mỹ điên cuồng ném bom, mở rộng chiến tranh ra miền Bắc, khi mà cả nước đang tập trung sức người, sức của “tất cả vì miền Nam ruột thịt, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”.

Trường được thành lập nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết trong việc đào tạo giáo viên cấp III (nay gọi là là giáo viên THPT) cho đồng bào các dân tộc các tỉnh miền núi, trung du phía Bắc. Những ngày đầu, trường nhận được sự chi viện về trang thiết bị, cán bộ giảng dạy của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

Trong những ngày đầu thành lập, mặc dù còn gặp muôn vàn khó khăn, ngày 31 tháng 10 năm 1966, Nhà trường đã tổ chức khai giảng khóa học đầu tiên tại địa điểm của nhà trường là hai xã Vinh Quang (nay là xã Phú Lạc) và Đức Lương huyện Đại Từ, tỉnh Bắc Thái (nay là tỉnh Thái Nguyên). Tại đây lớp sinh viên khóa I đã học tập và tốt nghiệp. Cuối năm 1970, Trường chuyển về địa điểm hiện nay: Phường Quang Trung – Thành phố Thái Nguyên. Năm 1991, Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định sáp nhập Trường Cao đẳng Sư phạm Việt Bắc vào Trường Đại học Sư phạm Việt Bắc.

Năm 1994, Chính phủ ra quyết định thành lập Đại học Thái Nguyên nhằm tạo sự phối kết hợp, hợp tác phát triển toàn diện giữa các trường đại học, trung học chuyên nghiệp trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, Trường Đại học Sư phạm Việt Bắc trở thành thành viên của Đại học Thái Nguyên, có tên mới là Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên. Từ đây, quy mô đào tạo, loại hình đào tạo của nhà trường có nhiều biến đổi đáp ứng nhu cầu xã hội hóa giáo dục và xu thế của thời đại.

Trải qua 50 năm xây dựng và trưởng thành, từ chỗ chỉ là cơ sở đào tạo giáo viên THPT với bảy chuyên ngành đào tạo cho con em đồng bào các dân tộc các tỉnh miền núi phía Bắc đến nay Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã có sứ mệnh  cao cả là phục vụ đắc lực sự nghiệp giáo dục, nghiên cứu khoa học và triển khai công nghệ trên phạm vi cả nước, đặc biệt chú trọng cho khu vực miền núi trung du phía Bắc Việt Nam. Với sứ mệnh ấy, Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên đã trở thành trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học có vị thế không chỉ trong nước mà còn có vị thế trên trường quốc tế. Từ 8 Khoa đào tạo là Văn, Sử, Địa, Toán, Lý, Hóa, Sinh và Dự bị đại học với số lượng vài trăm sinh viên, đến nay Trường đã có 14 khoa,  bộ môn trực thuộc, đào tạo năm mươi chuyên ngành từ Cao đẳng tới Tiến sỹ, với số lượng hơn hai mươi ngàn sinh viên trong đó sinh viên chính quy các hệ đào tạo là trên mười một ngàn...

Về lĩnh vực Nghiên cứu khoa học và Chuyển giao công nghệ, trường đã có nhiều đóng góp to lớn, góp phần giải quyết những vấn đề cấp bách trong phát triển kinh tế xã hội, giáo dục đào tạo. Cán bộ nhà trường đã tham gia hàng chục đề tài Nghiên cứu khoa học trọng điểm cấp Nhà nước, cấp bộ. Hàng năm có hàng trăm để tài nghiên cứu khoa học được nghiệm thu ứng dụng vào thực tế. Phong trào Nghiên cứu khoa học của sinh viên luôn được Nhà trường quan tâm đầu tư, hàng năm sinh viên của trường đều giành thứ hạng cao trong giải thưởng sinh viên Nghiên cứu khoa học toàn quốc.

Về quan hệ quốc tế, trường có quan hệ hợp tác với nhiều trường đại học, nhiều tổ chức quốc tế trên thế giới như Mỹ, Anh, Pháp, Oxtraylia, Nga, Trung Quốc, Canada, Hà Lan…Qua đó, hàng trăm lượt cán bộ của nhà trường đã được đi thực tập khoa học, trau dồi tri thức ở nước ngoài. Đồng thời có hàng chục giáo viên nước ngoài đã tình nguyện đến trường giảng dạy cho sinh viên trường  Đại học Sư phạm. Trải qua quá trình xây dựng và trưởng thành, nhà trường đã vinh dự được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng và danh hiệu cao quí.

Nhằm tôn vinh, kế thừa và phát huy những thành quả tốt đẹp mà đội ngũ cán bộ viên chức, sinh viên của Nhà trường đã nỗ lực phấn đấu và giành được, năm 2003, Đảng ủy, Ban Giám hiệu đã quyết định lấy mốc ngày khai giảng đầu tiên là ngày 31 tháng 10 làm ngày truyển thống của Nhà trường.

Toàn thể cán bộ viên chức, sinh viên của Nhà trường đã và đang thi đua học tốt, dạy tốt, làm việc tốt…,hưởng ứng tích cực các cuộc vận động do Nhà nước, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo phát động.  Đặc biệt, trong năm 2015, Nhà trường kiện toàn bộ máy lãnh đạo với nhiệm kỳ công tác mới và cùng đó là sự thành công của Đại hội Đảng bộ lần thứ XIX của Trường nhiệm kỳ 2015-2020 sẽ là kim chỉ nam cho những hoạt động của Nhà trường vươn tới tầm cao mới.